Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2010

Το τουμπελέκι !



Τι να πρωτοπεί κανείς για το τουμπελέκι... Το συναντάμε ως "στάμνα" στη Β. Ελλάδα, λόγω του ότι αυτά τα τουμπελέκια ήταν πήλινα (καμία σχέση με τη σημερινή λεγόμενη στάμνα η οποία δεν είναι παρά ένα Udu) και στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Κυρίαρχο ρόλο παίζει στη Μ. Ασία όπου συνοδεύει κατεξοχήν ρυθμούς στους οποίους ταιριάζει το τιυμπελέκι, όπως: τσιφτετέλια, χασάπικα, καρσιλαμάδες, κ.α. Λέγεται και τουμπερλέκι ή ταραμπούκα ή ταρμπούκα ή τραμπούκα.
Σήμερα πλέον το τουμπελέκι στις διάφορες παραλλαγές του είναι το κατ΄εξοχήν παραδοσιακό κρουστό σ΄ολόκληρη την Ελλάδα.
Είναι το όργανο από το οποίο θα ξεκινήσει κανείς για να μελετήσει τις ρυθμικές αξίες, τη βασική δακτυλοθεσία και τους ρυθμούς που στη συνέχεια θα εφαρμόσει και στα άλλα παραδοσιακά μουσικά όργανα, όπως: ηπειρώτικο ντέφι, νταούλι, μπεντίρ, νταϊρέδες, νταουλάκια, κ.α.
Είναι βολικό, εφαρμόζει στην αγκαλιά μας σαν... μωρό (ίσως γι΄αυτό αρέσει πολύ και στα κορίτσια), είναι μικρό, μεταφέρεται εύκολα κι είναι φτηνό. Έχει δηλαδή τη συνταγή της επιτυχίας.
Τα τουμπελέκια πλέον στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι μεταλλικά και χωρίζονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες, τα λεγόμενα "τούρκικα" (επειδή κυρίως κατασκευάζονται στην Τουρκία και είναι το είδος που παίζαμε μέχρι πρόσφατα και στην Ελλάδα), και τα "αράβικα" (με κάπως διαφορετική κατασκευή και τεχνική παιξίματος, που προέρχονται από αραβικές χώρες όπως Αίγυπτο, Τυνησία, Μαρόκο, κ. α.) και τα οποία λέγονται ταραμπούκες ή αραβικές τάμπλες, στην Ελλάδα έχει όμως επικρατήσει να ονομάζονται απλά "αράβικα".
Τα "τούρκικα" κατασκευάζονται κυρίως από χαλκό (είναι τα λεγόμενα μπακιρένια) και βάφονται χρυσαφί ή ασημί ή επενδύονται με σχέδια - ζωγραφιές, ενώ τα "αράβικα" είναι πιο χοντρά και βαριά, από κράματα αλουμινίου κι άλλων μετάλλων κι επενδύονται με δέρμα ή φίλντισι ή και άλλες "αραβοπρεπείς προτάσεις. Υπάρχουν και κάποια "τούρκικα" αλουμινένια φτηνά και πανάλαφρα τα οποία γενικά δεν είναι καλής ποιότητας.
Σήμερα πλέον και για διάφορους λόγους, στο "εμπορικό" κομμάτι της μουσικης διασκέδασης έχουν επικρατήσει τα "αράβικα" αλλά βαθμιαία γενικεύεται η χρήση τους και στα ελληνικά παραδοσιακά σχήματα.
Τα "αράβικα" τουμπελέκια είναι πιο πρόσφορα για μεγάλες ταχύτητες, πιο εντυπωσιακές τρίλιες, αλλά και πιο ξεκούραστη χρήση του αριστερού χεριού (παρ΄ότι στην αρχή φαίνεται πιο δύσκολο).
Τα "τουρκικα" όμως σαν πιο κοντινά στα δικά μας μουσικά ακούσματα, συνεχίζουν να χαρακτηρίζουν την ελληνική ρυθμολογία και είναι τα πλέον ενδεδειγμένα για σοβαρές και κλασικές εκτελέσεις ελληνικής παραδοσιακής μουσικής.
Τα δέρματα στα τουμπελέκια μπορεί να είναι από ζωικό δέρμα (συνήθως από κατσίκι) ή πλαστικό. Τα ζωικά δέρματα έχουν καλύτερο γενικά ήχο, μπορεί να παίξει κανείς με διάφορα πάχη και ηχοχρώματα, αλλά έχουν το μειονέκτημα ότι το ζωικό δέρμα επηρρεάζεται από τα επίπεδα της υγρασίας και του ψύχους με αποτέλεσμα στους επαγγελματίες να δημιουργείται μεγάλο πρόβλημα ειδικά όταν παίζουν σε εξωτερικούς χώρους και γενικά, δεν μπορεί κανείς να έχει τον άμεσο έλεγχο του ήχου που παράγει ανά πάσα στιγμή. Τα πλαστικά είναι πιο πρακτικά γιατί επηρρεάζονται ελάχιστα από την υγρασία και το ψύχος, δεν ξεκουρδίζονται και δεν χαλαρώνουν εύκολα, ο ήχος τους όμως είναι πιο φτωχός σε αμονικές και γενικά το ηχόχρωμά τους δεν ενθουσιάζει.
Υπάρχουν και κάποια παραδοσιακά παλιάς τεχνοτροπίας πήλινα τουμπελέκια (στάμνες) με ζωικό δέρμα δεμένο ή κολημένο στην κεφαλή που δεν κουρδίζονται καθόλου. Είναι θέμα τύχης, υγρασίας και θερμοκρασίας γι΄αυτά τι ήχο θα βγάλουν.
Υπάρχουν και κάποια ξύλινα, με ζωικό δέρμα και κούρδισμα με σχοινιά, αφρικανικά όργανα, που μοιάζουν με τουμπελέκια, αλλά στην ουσία είναι μικρά Djembe (αφρικάνικο κρουστό σαν τεράστιο τουμπελέκι). Η τεχνική στο παίξιμό τους προσομοιάζει σ΄αυτή των "αράβικων".
Υπάρχουν ακόμα πολλές παραλλαγές, πολλές λεπτομέρειες και βέβαια, η ποικιλία των ρυθμών και οι τρόποι παιξίματος.

Δημήτρης Ανδρεαδάκης Γ1'

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου